قدرت غو سبق، ابرار حسین گوجر، گوجری مترجم

ابرار حسین گوجر، گوجری مترجم

قدرت غو سبق

اک آدمی نیں اپنڑوں تجربو لخیو کہ اک ماہی گیر نیں اسناں اک وار دسیو ہے کہ کیکڑا غی ٹوکری اوپر کسے ناں کوئی ڈھکن رکھیا غی لوڑ نیں ۔ کیوں جے ، جے کدے کوئی کیکڑو ٹوکری غا کنارہ تیں باہر نکلنو چاہے تے باقی کیکڑا اُت پہنچ یائیں تے اُس ناں واپس ٹوکری وچ تریک لیں۔

A fisherman once told me that one doesn’t need a cover for a crab basket. If one of the crabs starts climbing up the side of the basket, the others will reach up and pull it back down.

Charles Allen, in The Miracle of Love.

کیکڑا غی یا فطرت لازمی گل ہے خدا نیں بنائی ہے۔ دوسرا لفظاں وچ کیکڑا غو یو طریقو خدائی طریقو ہے۔ کیکڑا غی مثال تیں خدا بندہ ناں یا گل دسے کہ انہاں ناں اپنڑٰیں اجتماعی زندگی کس طرح گزارنی چاہی غی ہے۔

اجتماعی زندگی وچ اتحاد غی بے حد اہمیت ہے۔ تے اتحاد پیدا کریا غی سوہنڑیں مثال یاہی ہے جیہڑی کیکڑا غی دنیا وچ خدا نیں قائم کر رکھی ہے۔ کسے انسانی مجموعہ غا افراد ناں اتنوں باشعور ہونڑوں چاہی غو ہے کہ جے کدے انہاں وچوں کوئی بندو ذہنی انحراف غو شکار ہو یائے تے اپنڑاں مجموعاں نالوں الگ ہونڑوں چاہے تے اس مجموعاں غا باقی لوک اسناں پغڑ غے دوبارہ اندر چھِک لیں۔ "ٹوکری" آلا لوک اپنڑاں کسے بندہ ناں ٹوکری تیں باہر ناں جاہنڑں دیں۔

اسلامی تاریخ وچ اس غی اک شاندار مثال حضرت سعد بن عبادہ انصاری غی ہے۔ رسول اللہﷺ غی وفات تیں بعد خلافت غا مسئلہ اوپر انہاں غے اندِر انحراف پیدا ہواؤ۔ زیادہ تر صحابہ اس گل اوپر متفق تھا کہ خلیفو قبیلہ قریش غا کسے بندہ ناں ہونڑوں چاہی غو ہے۔ پر سعد بن عبادہ غا ذہن وچ یا گل آئی کہ خلیفو انصار وچوں ہونڑوں چاہی غو ہے یا فئیر د و خلیفہ بنایا جائیں۔ ہوؤناں تاریخ دَسے کہ سعد بن عبادہ غا قبیلہ غا سارا لوک اپنڑاں سردار غی راہ وچ رکاوٹ بن غیا۔ انہیں سعد بن عبادہ ناں چھِک غے دوبارہ "ٹوکری"  وچ باء لیو۔  تے انہاں ناں ٹوکری تیں باہر نیں جائنڑں دِتو۔

کتاب: راز حیات، مصنف: مولانا وحید الدین خاں، گوجری مترجم: ابرار حسین گوجر

امکان کدے ختم نیں ہوتو، ابرار حسین گوجر، گوجری مترجم

ابرار حسین گوجر، گوجری مترجم

امکان کدے ختم نیں ہوتو

مغربی پہاڑیاں اوپروں دیہیں(سورج) ڈبِن نغو تھو۔ آفتابی گُولو اَدھو پہاڑی تیں اُولے ہو غئیو تھو  تے ادھو اجے سامنڑیں نظِر آئے تھو۔ تھوڑی دیر بعد دیہیں پورا غو پورو پہاڑی غے پچھے ڈُب غئیو۔

ہونڑں چوہیں پاسیں نیہرو ہو غئیو۔ دیہیں آستے  آستے اپنڑیں لو بٹھلیارتو جائے تھو۔ سامنڑیں یو نظِر آئے تھو کہ بلیئر ہی نیہروپے یائے غو۔ پر اُسے ویلے جیلے دیہیں غی لُو ختم ہویا آلی تھی آسمان اُپر دوجا  پاسا تیں ایک ہور لویر لگی۔ یُو بارویں غو چَن تھو جیہڑو دیہیں غا اُہلے ہویا نال ہی اس غا سامنڑاں تیں چمکِنڑں لغ  پئیو۔  تے کجھ دیر بعد پوری طرح روشن ہو غئیو۔  سورج غی روشنی ختم ہواں واں اِچیور تھوڑی ہی دیر ہوئی تھی کہ اک نویں لُو نیں ماحول اوپِر قبضو کر لیو۔

میں اپنڑاں دل وچ سوچیو "یُو قدرت غو اِشارو ہے" کہ اک امکان غا ختم ہوتاں ہی نوؤں امکان سامنڑیں آ یائے۔ دیہیں ڈُبو تے دنیا نیں چَن نال اپنڑیں بزم روشن کر لی۔

اسے طرح افراد تے قوماں واسطے وی اُبھریا غا امکانات کدے ختم نیں ہوتا۔ ویلو جے کدے کسے ناں پِچھے چھوڑ یائے تاں  خدا غی اس دنیا وچ اس واسطے مایوس ہویا غو سوال ہی نیں پیدا ہوتو۔ اُو نواں موقع لوڑ غے فئیر دنیا غی دوڑ وچ شامل ہو سکے۔ ضرورت صرف اس گل غی ہے کہ آدمی دانشمندی غو ثبوت دئیے تے مسلسل جدوجہد کرتو رہے۔ 

یا دنیا خدا نیں عجیب امکانات نال بنائی ہے۔ اِت مادو فنا ہو غے توانائی بن یائے۔ نیہرا غے اندروں لو غی لویر نکل آئے۔ اک کوٹھو جے کدے ٹھہ پے تے دوآ مکان غی تعمیر واسطے جاء خالی ہو یائے۔ یوہی معاملو انسانی زندگی غے نال ہے۔ اِت ہر ناکامی تیں کامیابی غو امکان پیدا وے۔ دو قوماں وچوں اک جے اَگے پے یائے اور دوسری پچھے رہ یائے تے گل اِے ختم نیں ہوتی بلکہ اس تیں بعد اک ہور عمل شروع ہو یائے۔ اگے نکلیاء آلی قوم غے اندِر عیش پرستی تے سہولت پسندی پیدا ہو  یائے۔ دوئے پاسے پچھے رہیا آلی قوم وچ محنت تے جدوجہد غو اک نواؤں جزبو پیدا ہو یائے۔

اس غو مطلب یو ہے کہ خدا غی اس دنیا وچ کسے واسطے وی ہمت ہاریا یا مایوس ہویا غو کوئی سوال ہی نیں پیدا ہوتو۔  حالات پاویں کتنا ہی مشکل ویں، انہاں غے نیڑے تریڑے آدمی واسطے نویں کامیابی غو امکان موجود وے غو۔ بس آدمی غو کم یو ہے کہ اُو اِس امکان ناں سیانڑے تے اسناں استعمال کر غے اپنڑی ہاری وی بازی جِت یائے۔

کتاب: راز حیات، مصنف: مولانا وحید الدین خاں، گوجری مترجم: ابرار حسین گوجر

ماخیں غو سبق، ابرار حسین گوجر، گوجری مترجم

ابرار حسین گوجر، گوجری مترجم

ماخیں  غو سبق

مکھیاریں پھُلاں تیں جیہڑو  رس جمع کریں اُو سارا غو سارو  ماخیں نیں ہوتو۔  اس غو صرف تریو حصو ماخیں بنڑے۔ مکھیاریں اک پونڈ ماخیں واسطے 20 لقکھ پُھلاں غو رس چوسیں۔ اس واسطے مکھیاریں  تقریبا 30 لاکھ اڈاریں اُڈریں۔ اس درمیان اُو 50 ہزار میل تک پینڈو طے کریں۔ رس جس ویلے مطلوبہ مقدار تک جمع ہو یائے تے اس تیں بعد ماخیں بنایا غو کم شروع وے۔

ماخیں شروع وچ پانڑیں آروں پتلو وے۔ مکھیاریں  اپنڑاں پراں غا پنکھاں نال فالتو پانڑیں ناں خشک کریں۔ جس ویلے یو پانڑیں خشک ہو یائے تےباقی میٹھو سیال بچ یائے  جسناں مکھیں چوس لیں۔ مکھیاں غا منہ وچ ایسا غدود ویں جیہڑا اس میٹھا سیال مادہ ناں ماخیں وچ تبدیل کریں۔ ہونڑں مکھیاریں  اس تیار ماخیں ناں ماخیں غا چھتا وچ بنڑیا واہ مخصوص سوراخاں وچ بھر شوڑیں۔ اے  چھتا تے سو راخ دوئیں مکھیں موم غے نال پوری کاریگری نال بنائیں۔ مکھیاریں  ماخیں ناں انہاں سوراخاں وچ بھر غے "ڈبہ بند" غذا آروں اہتمام نال محفوظ کریں تانجے یو ماخیں انساناں غے کم آ سکے۔

اس طرح خاص اہتمام نال ماخیں تیار وےپر خدا یاء قدرت رکھے تھو کہ طلسماتی طور اوپر ماخیں خود بخود پیدا ہو یاتو یا پانڑیں آروں شہد غو چشموں زمیں تیں کَڈ شوڑتو۔ پَر اس نیں اسطرح  نیں کیو  ۔ خدا نیں ہر قسم غی قدرت غے باوجود ماخیں ناں اسباب غا اک مکمل نظام نال تیار کیو ہے تانجے انسان سبق سِکھے۔  اُو سمجھے کے خدا نیں دنیا غو نظام کس ڈھنگ اوپر بنایو ہے۔  تے کیہڑاں طریقاں اوپر عمل  کر غے تے کیہڑاں رستاں اوپر چل غے اک انسان کامیاب ہو سکے۔

مکھیاریں جس منصوبہ بندی نال کم کریں اسناں منصوبہ بند عمل کہیو جا سکے۔ یوہی اصول انساناں  واسطے وی ہے۔ انسان اسے ویلے  کوئی کامیابی حاصل کر سکے جس ویلے اُو منصوبہ بند  عمل غے نال اپنڑاں مقصد تک پہنچیا غی کوشش کرے غو۔  منظم تے منصوبہ بند عمل موجودہ دنیا وچ یقینی کامیابی حاصل کریا غو اکلو طریقو ہے۔ مکھیاری تے انسان دوآں واسطے۔

کتاب: راز حیات، مصنف: مولانا وحید الدین خاں، گوجری مترجم: ابرار حسین گوجر

کوئی ہور کرنوں ہے، ابرار حسین گوجر، گوجری مترجم

ابرار حسین گوجر، گوجری مترجم

کوئی ہور کرنوں ہے

اٹھارویں صدی وچ انگریزاں غی سرفروشی نیں ہندوستان ناں برطانیہ غی نو آبادی بنا شوڑیو، انہاں سرفروشاں وچ لارڈ رابرٹ  کلائیو  (1725 – 1774) غو ناں سرفہرست ہے۔1743ء وچ جس ویلے اس غی عمر 18 سال تھی ، اُو ایسٹ انڈیا کمپنی وچ اک کلرک غی حیثیت نال مدراس تیں آیو تھو۔ اس ویلے اس غی تنخواہ صرف پنج  (5) پونڈ سالانہ تھی۔ اے  پیسا اس غا خرچ تیں بہت گھٹ تھا۔ اسے وجہ تیں اُو قرضہ وچ ڈبیو رہ تھو۔ اُو  مایوسی تے جھنجھلاٹ وچ ساتھیاں تے افسراں نال لڑتو چغڑتو رہ تھو۔

اس تیں بعد اک حادثہ نیں اس غی زندگی غو رُخ ہی بدل  شوڑیو۔  ناکامیاں تیں مایوس ہو غے اس نیں اپنڑیں زندگی ناں ختم کریا واسطے اک روز بھریو وُہ پِستول لیو تے اسناں اپنڑاں سر اوپر رکھ غے لبلبی دبا شوڑی۔ پر اسناں سخت حیرت ہوئی کہ پستول نی چلیو۔ اس نیں  پستول کھول غے ڈیٹھوجیہڑوں گولیاں نال پریو وُہ تھو۔ اُو اپنڑاں ارادہ غی حد تک اپنڑاں آپ ناں مار یا غے باوجود اُو پہلیوں آرو زندہ تھو۔

یو بڑو عجیب واقعو تھو۔ رابرٹ  کلائیو  ناں اس واقعہ تیں بعد  اکو خیال آئیو کہ "خدا نیں لازمی اسناں کسے بڑا کم واسطے محفوظ رکھیو ہے"۔ ہونڑں اسنیں کلرکی چھوڑ دتی تے انگریزی فوج وچ بھرتی ہو غیو۔ اس ویلے انگریز تے فرانسیسی دوئے ہندوستان وچ اپنڑاں پیر جمایا غی کوشش کریں تھا۔ اس واسطے دوآں غے درمیان جنگ چھڑ غئی۔ اس جنگ وچ رابرٹ  کلائیو  نیں غیر معمولی صلاحیت تے بہادری غو ثبوت دتو۔ اس تیں بعد اس نیں ترقی کی تے اسناں انگریزی فوج وچ کمانڈر انچیف غی حیثیت لبھ غئی۔ جس کلائیو  نیں مایوس ہو غے اپنڑیں ہتھوں اپنڑیں اوپر گولی چلائی تھی اسناں اس تیں بعد یو مقام لبھو کہ اُو  برطانیہ غی تاریخ وچ ہندوستان غو پہلو فاتح  لخیو یائے۔

مہارے وچوں ہر شخص نال یو واقعیو پیش آئے کہ اُو کسے شدید خطرا تیں مُعجزاتی طور اوپر بچ یائے۔ پر بہت کم لوک وہیں جیہڑا  رابرٹ  کلائیو  آروں اس تیں کوئی سبق لیں۔ جیہڑا اسطرح غا واقعات تیں قدرت غو اشارو پڑھ لیں کہ ۔۔۔۔۔ اجے تھارو ویلو نیں آیو،  اِچور  توؤں دنیا وچ اپنڑاں حصہ غو کم کرنو ہے۔

ہر آدمی ناں دنیا وچ کم کریا غی اک مدت تے کجھ موقع دتا  غیا ایں۔ یا مدت تے اے موقع اس ویلا تک اس تیں نیں گھوسیا جاتا جس ویلا توڑی اللہ غو لخیو وُہ پورو ناں ہو یائے۔ جے کدے رات تیں بعد خدا توؤناں صبح غیں کرن دیخنڑیں نصیب کرے تے سمجھ یاؤ کہ اِچور تھارا عمل غا تہاڑا ہیں۔ جے کدے حادثات غی اس دنیا وچ توؤں اپنڑیں زندگی بچایا وچ کامیاب ہو  تے اس غو مطلب ہے کہ خدا غا منصوبہ غے مطابق توؤں اِچیور کوئی ہور کم کرنا ایں جیہڑا توؤں نیں کیا۔

کتاب: راز حیات، مصنف: مولانا وحید الدین خاں، گوجری مترجم: ابرار حسین گوجر

بے فائدہ مصروفیات، ابرار حسین گوجر، گوجری مترجم

ابرار حسین گوجر، گوجری مترجم

بے فائدہ مصروفیات

سالزنیٹسین (Alexander Solzhentsyn) اک روسی ناول نگار تھو۔ اس ناں روسی عوام غا دکھاں غو احساس ہواؤ تے اس نیں انہاں دکھاں ناں اپنڑیاں کہانڑیاں وچ تمثیلی روپ وچ ظاہر کرنوں شروع کر دتو۔ اس واسطے اُو روس غی اشتراکی حکومت غی اکھاں وچ ناپسندیدہ آدمی ہو غیو۔ اسے وجہ تیں اس نیں اپنڑوں  آبائی وطن چھوڑ غے امریکہ وچ پناہ چا لی۔ اُو امریکہ غی اک بستی (Vermont) وچ چُپ چمیتی زندگی گزاریں نغ پیئو تے اپنڑاں خیالات ناں کتابی صورت وچ مرتب کریا وچ مصروف ہو غیو۔

مئی 1982ء وچ سالزنیٹسین ناں امریکی حکومت غی طرفوں اک دعوت ناموں لبھو۔ اس غا اعزاز وچ وائٹ ہاؤس، واشنگٹن مانھ اک سرکاری تقریب غو اہتمام کیو غیو تھو، جس وچ دوآء بہت سارا معززین تیں علاوہ امریکی صدر نیں وی شریک ہونڑوں تھو۔ اس تیں علاوہ اس تقریب غے دوران امریکی صدر ریگن تے سالزنیٹسین غے درمیان 15 منٹ غی اک خصوصی ملاقات وی تھی۔

سالزنیٹسین نیں امریکی صدر غے ناں 3 مئی 1982 ء ناں ایک جوابی چھٹی لخی، جس وچ تقریب وچ شرکت تیں معذوری ظاہر کی۔ اس نیں لخیو کہ زندگی غا جیہڑا چند لمحہ رہ غیا  ہیں اُو اس گل غی اجازت نیں دیتا کہ ہوں رسمی ملاقاتاں وچ اپنڑوں ٹیم ضائع کروں۔

The life span at my disposal does not leave

 any time for symbolic encounters.

سالزنیٹسین غے سامنڑیں اک محدود مقصد تھو کہ روسی عوام غی دکھ بھری زندگی ناں ناول غا انداز وچ پیش کرنوں۔ اس کم نیں اس غا ٹیم اوپر اتنوں قبضو کر لیو کہ اس واسطے امریکی صدر غی دعوت ناں رد کریا تیں  سوائے  کوئی چارو نہ رہیو۔

آدمی غے سامنڑیں جے کدے کوئی واضح مقصد وے تے اس آدمی غو یوہی حال وے۔ پر جس ویلے آدمی غی زندگی مقصد تیں خالی ہو یاہے تے اس غی اپنڑیں نظر وچ وی اس غا ٹیم غی کوئی قدر نیں ہوتی۔ اُو اپنڑوں اندازو اپنڑیں نظر  غے بجائے دوآں غی نظر تیں کرنڑں نغ پے۔ اُو رسمی جلساں تے تقریباں مانھ رونڑک غو سامان بُنڑتو رہے۔  اس طراں بظاہر مصروف زندگی اپنڑاں انجام ناں پہنچ یائے کہ اُس کول سوائے زندگی غے ہور کوئی سرمایو نیں ہوتو۔

کتاب: راز حیات، مصنف: مولانا وحید الدین خاں، گوجری مترجم: ابرار حسین گوجر

نویں طاقت جاغ اُٹھی، ابرار حسین گوجر، گوجری مترجم

ابرار حسین گوجر، گوجری مترجم

نویں طاقت جاغ اُٹھی

گیرارڈ (اٹلی) نے مغربی لاطینیاں واسطے اُوئی کم کیو ہے جیہڑو حنین ابن اسحٰق نے مشرقی عرباں واسطے کیو تھو۔ اس نیں عربی زبان تیں فلسفہ، حساب، طب تے علوم طبیعی غی بے شمار کتاباں غو  ترجمعو لاطینی زبان وچ کیو۔

گیرارڈ1114 ء مانھ کریمونا (اٹلی) وچ پیدا ہواؤ۔ اسناں عربی زبانڑں اوپر عبور تھو۔ بطلیموس (عربی) ناں لوڑتو اُو  طلیطلہ آیو۔  اس نیں 1175ء وچ اس کتاب غو لاطینی ترجمعو کیو تے  اُو عربی کتاباں غو ترجمعوں کریا آلاں وچ نمایاں آدمی ہو غیو۔ اک عیسائی تے اک یہودی عالم اس کم وچ اس غا مددگار ہو غیا۔  اس نیں مغرب واسطے سب تیں پہلیوں یونانی  تے عربی  علوم غا دروازہ کھولیا۔ اس تیں بعد بوؤں سارا ہور  لوکیں اس غی تقلید کی ۔ ڈاکٹر میکس میرہاف غا خیال وچ اُو یورپی دنیا وچ عربیت غو بانی ہے۔

علم طب وچ گیرارڈ نیں بقراط و جالینوس، حنین غا  تقریبا تمام ترجمعاں، الکندی غی ساری تصانیف، بو علی سینا غی ضخیم کتاب  "قانون" تے ابوالقاسم زہرادی غی کتاب "جرات" غو ترجمعوں کر شوڑیو۔ طبیعات وچ ارسطو غی بہت ساری کتاباں غو عربی تیں  ترجمعوں کیو، جنہاں وچ حجریات غو اُو رسالو وی شامل ہے جیہڑو ارسطو تیں منسوب ہے۔ اِس تیں علاوہ اس شعبہ علم وچ الکندی، الفارابی ، اسحاق تے ثابت وغیرہ غی کتاباں ناں وی لاطینی وچ منتقل کیو ہے۔

گیرارڈ1187ء وچ بیمار ہو غیو۔  اس ناں لگو کہ موت ہونڑں سِر اوپر ہے۔ "کدے ہوں مر غیو تے قیمتی عربی کتاباں غو ترجمعوں کونڑں کرے غو" اس خیال نیں اس ناں تڑپا شوڑیو۔ اس غے اندر نئی قوت عمل جاغ اُٹھی۔ بیماری غے باوجود اس نیں رہیا آلیں عربی کتاباں غو ترجمعوں کرنوں شروع کر دتو، جیہڑیں اس کول جمع تھیں۔ دسیں کہ اس نیں  اپنڑیں موت تیں پہلیوں اک مہینہ غے اندر اندر اسی 80 کتاباں غا  ترجمعاں مکمل کیا۔ 

عمل غو تعلق اصل وچ جذبہ نال ہے بجائے صحت تے طاقت غے۔ جےکدے آدمی غے اندر کسے کم ناں کریا غی اگ بَل پے تے  اُو اُس کم ناں ہر حال وچ کر لیے غو، پاویں اُو بسترا اوپر مریا غا تہاڑا گنِڑتو وے۔ پاویں اس غا ظاہری حالات اس گل غی اجازت نہ دیتا ویں۔

کتاب: راز حیات، مصنف: مولانا وحید الدین خاں، گوجری مترجم: ابرار حسین گوجر

پہلی گے بعد دوجی دفعہ، محمد سلیم گجر کولی، گوجری مترجم

محمد سلیم گجر کولی، گوجری مترجم

پہلی گے بعد دوجی دفعہ

اک دفعہ حضرت ابراہیم ادھمؒ ذکر و فکر تے دعا و ثناء مانہہ مصروف تھا کہ آپؒ گے کول اک آدمی آیو۔ وہ آدمی آپؒ نال مچ محبت تے عقیدت رکھے تھو۔ تے آپ ؒ  گی خدمت مانہہ اکثر آتو رہے تھو تے مختلف مسائل ور گل کرتو رہے تھو۔ آپؒ اس گا سوالاں گو جواب خوش دلی تے دل جمعی نال دیں تھا۔ وہ آدمی آپؒ تیں جواب حاصل کر گے اپنا سنگیاں نا وی دسے تھو۔ تے اسرا علم و معرفت گی گل بالواسطہ طور ور لوکاں تک پہنچ رہی تھیں۔

اس بار وہ آدمی آیو تے آپؒ عبادت و ریاضت مانہہ مصروف تھا۔ وہ انتظار کرن لگو۔ جد آپؒ بارگاہ ایزدی مانہہ سجدہ ریزی تیں فارغ ہویا تے اُس نے آپؒ نا السلام علیکم کہیو ۔ آپ ؒ نے جواب دیتو۔

وعلیکم السلام ورحمة اللہ وبرکاتہ؛

آپ ؒ نا علم تھو کہ اج وی یو کائے نا کائے سوال پوچھنا واسطے آیو ہے۔ لہذا آپؒ اُس گی طرف متوجہ ہویا۔  اُس نے پہلاں اجازت طلب کی تے فر کہیو۔

یا حضرت اگر تم مناسب خیال فرماویں تے ہوں تھارا کولوں اک سوال پوچھوں۔

حضرت ابراہیم ادھمؒ نے فرمایو۔

جہڑو کجھ تیرا دل مانہہ ائے توں پوچھ اگے کدے تناں مایوسی ہوئی ہے۔

اُس نے کہیو۔

پہلاں تے ہوں علمی مسائل پوچھوں تھو اج اک ذاتی قسم گو سوال ہے۔  اس واسطے مناں یا پریشانی ہے کہ شاہد تم اس سوال گو جواب دینو مناسب نہ سمجھیں۔ حضرت ابراہیم ادھمؒ نے جد اس آدمی گو حسن طلب دیکھیو تے آپؒ نے فرمایو۔

سوال بے شک ذاتی کیوں نہ ہووے تناں جواب ضرور ملے گو۔ کیوں جے توں مچ لمبو سفر کرگے صرف اس سوال گو جواب لینا واسطے آیو ہے۔ سوال کرو ہوں کوشش کروں گو تناں تسلی بخش جواب دیوں۔

جد اُس آدمی نے حضرت ابراہیم ادھمؒ  گی مکمل رضا مندی دیکھی تے اُس نے انتہائی منکسرانہ لہجہ مانہہ پوچھیو۔

یا حضرت یو فرمایو کہ کدے تم اپنی مراد نا وی پہنچیا ہیں یا نہیں۔

سوال مختصر تھو مگر اس مانہہ اک جہان معانی آباد تھا۔ حضرت ابراہیم ادھمؒ کجھ دیر واسطے سوچ مانہہ پے گیا۔ ور انہاں نا اپنو وعدو یاد آگیو۔ تے آپؒ نے اُس آدمی نا کہیوکہ۔

یا میری خوش قسمتی تے خوش بختی ہے کہ رب رحمٰن و رحیم تے خدائے قادر و قدیر گا فضل و کرم تے لطف و عنایت تیں اک نہیں بلکہ دو دفعہ مراد ملی ہے جس گو شکرانو ہوں اج تک ادا کروں ہاں۔

اُس آدمی نے پوچھیو۔

یاحضرت تم مناں اس گی تفصیل دس سکیں ۔

حضرت ابراہیم ادھمؒ نے فرمایو۔

پہلی دفعہ اسرا ہویو کہ ہوں اک کشتی مانہہ سوار ہو گے کدے جا رہیو تھو ۔کشتی مانہہ جتنا لوک وی سوار تھا اُنہاں بچوں کائے آدمی وی مناں نہیں جانے تھو۔ ہوں ہر اک واسطے اجنبی تھو۔ میرا کپڑا جاہ جاہ تیں پھٹا واہ تھا۔ تے مچ میلو تھو۔ میرا سِر گا بال وی کافی لمبا تھا۔ میری یا حالت دیکھ گے سب تیں پہلاں اک آدمی ہسیو۔ فر دوجو۔ فر تیجا نے طنز کی۔ چوتھا نے مذاق کیو۔ فر آہستہ آہستہ اس کشتی گا سارا لوک میری طرف متوجہ ہو گیا۔ تے طرح طرح گی گل کرن لگا۔ وے میرا ور ہر طرح گی حجت کرن لگا۔ ہر آدمی میری تحقیر و توہین کرن مانہہ پیش پیش تھو۔ ور میں یو سارو کجھ مچ سکون، خاموشی تے صبر و تحمل گے نال یو سارو کجھ سنتو  تے برداشت کرتو رہیو۔ انہاں مانہہ اک آدمی ایسو وی تھو جہڑو اگے ہو گے میرا سِر گا بال پکڑ گے نوچنا شروع کیا۔ اک آدمی نے میرا سِر ور گند گی سٹی۔ جد وے لوک میرو مذاق کرن مانہہ مصروف تھا تے ہوں دل ہی دل مانہہ اللہ رب العزت گو شکر ادا کر رہیو تھو کہ جس نے مناں اس آزمائش مانہہ صبر و استقامت گے نال کامیاب کیو۔ اس تیں میرا دل مانہہ تحمل تے برداشت پیدا ہویو۔ میرا مانہہ عاجزی و انکساری ہور زیادہ بیدار ہوئی۔

تے میں رب کائنات گے حضور شکرانہ گا نفل ادا کیا کہ جس نے عنایت و مہربانی تیں مناں اس امتحان مانہہ کامیاب کیو۔

دوجی دفعہ گا واقعو کجھ اسرا گو ہے۔

اک دفعہ مچ زیادہ بارش ہو رہی تھی ۔ہوں بارش مانہہ گِلو ہوتو جا رہیو تھو۔ میرا سارا کپڑا گلہ ہو گیا تھا۔مگر میں اپنو سفر جاری رکھیو۔ آخر کار مناں دور تیں اک گہراں دسیو۔ ہوں اُسے طرف چل گیو۔ گہراں مانہہ پہنچیو تے اُس ویلے مچ زیادہ ٹھنڈ ہون گی وجہ نال میرا بدن گو انگ انگ کم رہیو تھو۔ اسرا گی کپکپی تھی کہ جہڑی رُکن گو ناں ہی نہیں لے رہی تھی۔میں گہراں مانہہ مسیت لوڑی تے مناں جلدی ہی مسیت لب گئی۔میں اسے مانہہ بہتری سمجھی کہ مسیت مانہہ جاگے کجھ آرام تے سکون کر لیوں گو۔تے مسیت مانہہ کجھ گرمی حاصل کروں۔مسیت مانہہ کجھ لوک موجود تھا۔اُنہاں نے جس مناں مسیت مانہہ داخل ہوتاں دیکھیو تے وے میری طرف دوڑیا تے مناں نا صرف بُرو بھلو کہیو بلکہ مناں پکڑ گے مسیت توں باہر کڈ چھوڑیو۔میں اُنہاں نا کہیو کہ باہر مچ تیز بارش ہو رہی ہے اک طوفانی کیفیت ہے۔ہوں مکمل طور ور گِلو ہو گیو ہاں۔تے ٹھنڈ گی وجہ نال میرو بُرو حال ہے۔اُنہاں نے میری کائے گل نہ سُنی تے مناں مسیت مانہہ نہ داخل ہون دیتو۔ہوں اُتوں نکل گے دو ہور مسیتاں مانہہ گیو تے اُت وی میرا نال یو ہی سلوک کیو گیو۔جہڑو پہلی مسیت مانہہ ہویو تھو۔ہوں پھرتو پھرتو اک حمام تک پہنچیو۔ہوں اُس گا چولھہ گے نزدیک گیو تے اپنو خرقو لا گے تان دیتو تاں جے سُک جائے۔ اس چولھہ گا کالا توھاں نے میرو خرقو تے میرو منہ وی کالو کر چھوڑیواسرا لگے تھو کہ کسے نے کالک مل دیتی ہے۔لیکن اس عمل تیں میرو من اُجلاتر ہویو۔اس مانہہ اک ایسی روشنی پید ا ہوئی جس نا ہوں ہون تک محسوس کروں ہاں۔تے رب غفور و رحیم گو شکر ادا کروں ہاں۔کہ اس نے میرا من نا مارن گا اسباب پیدا کیا تے مناں ہر قسم گی قلبی و ذہنی آلائش تیں مامون ومحفوظ فرمایو۔

کتاب: اسلامی کہانی،  مصنف: پروفیسر خالد پرویز،  گوجری ترجمو: محمد سلیم گجر کولی

ظلم گو ثواب، محمد سلیم گجر کولی، گوجری مترجم

محمد سلیم گجر کولی، گوجری مترجم

ظلم گو ثواب

اک دفعہ جد کہ حضرت ابراہیم ادھمؒ اک جنگل تیں گزر رہیا تھا تے راہ مانہہ آپؒ نا اک سپاہی ملیو اُس نے آپؒ نا سلام کیو تے آپؒ نے جواب دیتو۔ 

وعلیکم السلام ورحمة اللہ وبرکاتہ؛

اس گے بعد اس سپاہی نے آپؒ تیں پوچھیو۔

کے تو بندو (غلام) ہے۔

آپؒ نے جواب دیتو۔

جی ہاں ہوں بندو ہاں۔

سپاہی نے فر پوچھیو۔

یا گل دسو کہ بستی کس طرف ہے۔

حضرت ابراہیم ادھمؒ نے اک طرف شارو کیو کہ واہ بستی ہے۔ سپاہی نے اُت جاگے دیکھیو تے وہ یو دیکھ گے حیران رہ گیو کہ وہ تے قبرستان ہے۔  سپاہی نے آپؒ تیں کہیو ۔

اِت ! ہوں تھارا کولوں آبادی گا بارہ مانہہ پوچھ رہیو ہاں تم مناں قبرستان گو

پتو دس رہیا ہیں۔  کے قبرستان مانہہ وی آبادی ہووے۔

حضرت ابراہیم ادھمؒ نے فرمایو۔

قبرستان ہی آبادی ہے۔

یا گل سنتا ں ہی سپاہی نا غصو آگیو۔ تے اس قدر غصو آگیو کہ حضرت ابراہیم ادھمؒ نا گال وی دیتی تے آپ ؒ  گا سر مانہہ سوٹی نال ماریو کہ آپؒ گو سِر پھٹ گیو تے آپؒ نا لہولہان کر دیتو۔ اس ور وی سپاہی گو غصو ٹھنڈو نہیں بلکہ آپؒ نا پکڑ گے شہر لے آیو۔

شہر مانہہ حضرت ابراہیم ادھمؒ گا جانن آلہ موجود تھا۔ اُنہاں نا آپؒ نا اس حالت مانہہ دیکھیو تے دوڑتا ہویا آیا۔ تے اس حالت گی وجہ پوچھی۔ سپاہی نے آپے ہی سارو ماجرو بیان کر دیتو۔  لوکاں نے سپاہی نا دسیو کہ۔

میاں تم نے مچ بڑی غلطی کی ہے یو تے حضرت ابراہیم ادھمؒ ہیں۔ جناں گی عزت اک زمانو کرے۔

سپاہی نے جد آپؒ گو ناں سنیو تے اُسے ویلے گھوڑاتیں بُن لتھو تے مچ شرمسار تے پشیمان ہویو۔ وہ سپاہی آپؒ گا ہتھ چومن لگو تے معافی منگن لگو۔ تے عذر پیش کرن لگو۔ لوکاں نے حضرت ابراہیم ادھمؒ تیں پوچھیو۔

حضرت یاگل دسو کہ تم نے کیوں فرمایو کہ ہوں بندو ہاں۔

آپؒ نے فرمایو۔

اس نے میرو کولوں پوچھیو تھو کہ توں بندو ہے ۔اس نے یا گل نہیں پوچھی کہ توں کس گو بندو ہے۔

ہوں اللہ تعالیٰ گو بندو ہاں ۔ اس واسطے میں کہیو کہ ہاں ہوں بندو ہاں۔فر جد اُس نے مناں

ماریو تے میں اُس گا حق مانہہ جنت گی دعا منگی۔

لوکاں نے کہیو ۔

یا حضرت اس نے آپ ؒ ور ظلم کیو تھو لیکن فر وی آپؒ نے اس گا حق مانہہ دعا کی۔

آپؒ نے فرمایو۔

مناں یقین تھو کہ مناں اس مصیبت ور ثواب ملے گو۔مناں چنگو نہ لگو کہ اس گی وجہ تیں مناں ثواب لبے تے میری وجہ تیں اس نا عذاب ۔ یو اک طرح تیں میرو محسن  ہے لہذا محسن گا حق مانہہ دعا کرنو میرا ور واجب تھی۔ اس واسطے میں اس گا حق مانہہ سب تیں چنگی دعا کی یعنی جنت مانہہ داخل ہویا گی دعا رب تعالیٰ تیں کی۔ ہوں تے ہون وی اپنی گل ور قائم ہاں تے دعا کروں کہ اللہ تعالیٰ میرا اس محسن نا جنت الفردوس مانہہ جاہ دئے۔

کتاب: اسلامی کہانی،  مصنف: پروفیسر خالد پرویز،  گوجری ترجمو: محمد سلیم گجر کولی

بڈھو شیطان، محمد سلیم گجر کولی، گوجری مترجم

محمد سلیم گجر کولی، گوجری مترجم

بڈھو شیطان

حضرت ابراہیم ادھمؒ بیان فرماویں کہ:۔

اک دفعہ گو ذکر ہے کہ ہوں اک جنگل تیں گزر رہیو تھو۔ اُت دور دور تک نہ کائے آدم تے آدم زادکہ اک دم مناں اک بزرگ شکل مانہہ بڈھو ملیو۔

میں اُس نا سلام کیو تے اُس نے سلام گو جواب دینا گے بجائے مناں کہیو۔

اے ابراہیم ادھمؒ تم جانے کہ یا کہڑی جگہ ہے۔ تے تم ہیں کہ بغیر سفر گو سامان لینا گے سفر کر رہیا ہیں

جہڑو کہ تھارا واسطے مچ خطرناک ہے۔کدے وی سفر گا سامان تیں بغیر سفر نا کیا کرو۔

مناں بڈھا آدمی گی یا گل سُن گے خیال آیو کہ یو بڈھو کائے بزرگ نہیں بلکہ یو تے شیطان ہے۔جہڑ و مناں رب کائنات ور توکل بھروسو کرن توں روک رہیو ہے۔ رب تعالیٰ گی ربانیت گو منکر ہے۔ حالاں جے واہ ہی ذات ہے جہڑی ساراں جہاناں نا روزی عطا کر رہیو ہے۔جہڑی ذات پتھر مانہہ کیڑا نا رزق دے رہیو ہے۔ واہ ذات کسرا میرا حال تیں لا تعلق رہ سکے۔ نعوذ باللہ میں اُسے ویلے لاحول پڑھیو تے وہ بڈھو اُسے ویلے اُتوں غائب ہو گیو۔

میں اُسے ویلے اپنو چنتو (جیب) ٹٹولیو تے اس مانہہ چار درہم موجود تھا میں اُسے ویلے وے چار درہم کڈ گے زمین ور سٹ چھوڑیا۔ تے رب کائنات ور توکل کر گے اگے چل گیو۔ اُس ویلے میں اپنا آپ نال یو عہد کیو کہ ہر میل گی مسافت ور400 رکعت نفل ادا کروں گو۔ ہوں چار سال تک صحرانوردی کرتو رہیو لیکن رب کائنات گی ربوبیت گی شان دیکھو کہ رب کائنات مناں بغیر کسے تنگی،  پریشانی تے تکلیف گے دیتو رہیو۔ اسرا رب کائنات گی ربوبیت ور میرو یقین پختہ ہو گیو۔

کتاب: اسلامی کہانی،  مصنف: پروفیسر خالد پرویز،  گوجری ترجمو: محمد سلیم گجر کولی

تم کسرا گا آدمی ہیں، محمد سلیم گجر کولی، گوجری مترجم

محمد سلیم گجر کولی، گوجری مترجم

تم کسرا گا آدمی ہیں

اک دفعہ حضرت ابراہیم ادھمؒ نا کسے آدمی نے دعوت ور بلایو اُس آدمی گا اصرار ور آپؒ مقررہ ویلہ ور دعوت مانہہ تشریف لے گیا۔  اُت پہنچ گے دیکھیو کہ ہور وی مچ سارا لوک دعوت مانہہ موجود ہیں۔ اُت اک آدمی گو مچ شدت نال انتظار کیو جا رہیو ہے آپؒ وی اُت جا گے بیٹھ گیا۔

جد لوکاں نے مچ انتظار کیو تے اک آدمی بولیو۔

کیسی بداخلاقی تے بدتمیزی ہے تے وہ آدمی کس قدر بد مزاج ہے کہ ہون تک دعوت مانہہ نہیں آیو۔ اک ہم ہاں کہ مچ دیر توں اُس گو انتظار کر رہیا ہاں۔ کے ہم انسان نہیں ۔ وہ آدمی اپنا آپ نا کجھ ہور ہی مخلوق سمجھے۔ کے اُس نا دعوت گا آداب نہیں آتا؟

دوجا لوک وی کجھ اسرا گی گل کرن لگا۔ تے اک ہنگامو کھڑو ہو گیو۔ جد حضرت ابراہیم ادھمؒ نے یا صورت حال دیکھی تے آپؒ نے لوکاں نا مخاطب ہو گے کہن لگا۔

اے میرا پہائیو خدا تھارو بھلو کرے تم کسرا گا لوک ہیں کہ تم نے پہلاں ہی گوشت کھانو شروع کر دیتو حالاں جے دستور تے قاعدو یو ہے کہ پہلاں روٹی کھائی جاوے تے فر گوشت کھایو جاوے ور تم غیبت کر گے ایسو گوشت کھا رہیا ہیں کہ جہڑو مردہ پہائی گو ہے۔تم نا چاہنو کہ صبر نال کم لیو تے غیبت کر گے گناہ نا کرو۔

لوکاں نے جد حضرت ابراہیم ادھمؒ گی یا گل سنی تے وے مچ شرمندہ ہویا تے اُنہاں نے توبہ کی کہ اس تیں بعد ہم غیبت نہیں کراں گا۔

کتاب: اسلامی کہانی،  مصنف: پروفیسر خالد پرویز،  گوجری ترجمو: محمد سلیم گجر کولی

بہادر نکو درزی، محمد بشیر کھٹانہ، گوجری مترجم

محمد بشیر کھٹانہ، گوجری مترجم

بہادر نکو درزی

انگریزی کہانی کو گوجری ترجمعو:

Brave little tailor

بہادر نکو درزی

Seven at one blow

پہلو حصو: اک ہی سٹ مانہ ست

کئی زمانہ پہلاں گرمیاں کی اک صبح تھی۔ اک نکو درزی اپنی دوکان مانہ کھلی وی کھڑکی کے سامنے بیٹھو وی کم کر رہیو تھو۔ اس کا کول کینچی، پن تے سوئی تھی اوہ کوٹی سیڑہے تھو۔کھڑکی الے پاسے پرندہ کو پنجرو بہی ٹنگیو وی تھو تے پرندو خوشی کا گیت گاوے تھو۔ اسے ویلے اک ماہی پہاری ٹوکری چاہی وی گلی مانہ ٹرتی اوے تھی اور نال نال آواز وی مارے تھی مٹھو جام، مٹھو جام مرا کولوں مٹھو جام خریدو۔ جام آلی ماہی کی واز نکا درزی کا کن مانہ پہی تے اس نے کم چھوڑ کے کھڑکی بچوں اُکڑ کےبیڑے دیکھیو اور کہیو ہوں جام خریدوں کو۔

نکا درزی نے اس ماہی کی ٹوکری بچوں ہربوتل کو جام چکھیوتے فر اک بوتل خرید لہی۔ درزی بڑو خوش ہویو تے نال سوچے یو جام کھا کے ہوں اورزور اور تے مظبوط ہو جاؤں کو۔

فر اس نے الماری بچوں روٹی لہی اسکا ٹکرہ کیا تے انہاں ٹکڑاں اوپر جام لایو، فر سوچیو ہون نی کھاتو پہلاں اپنو کم مکا لہوں، پہلاں کوٹی سیڑھ لہوں فر باندو ہوکے ارام نال بیس کے کھاؤں کو۔اس نے جام لگی روٹی کا ٹکرھ اک پاسے تہریا تے سوئی لے کے کوٹی سیڑن لگ گیو۔

جام کی بو واہا مانہ کھنڈر گی اور کھلی کھڑکی بچوں مچ ساری مکھیں اندر آ گیئں ۔ درزی کوٹی سٹ کے مکھیاں نا اوڈاؤن لگوتے نال نال چیخے بہی باہر نکلو باہر نکلوور مکھیں تھیں کہ مڑ مڑ اندو اویں جام کی بو اوپر جہان ساریں مکھیں اندر آ گیں اور جام کھانو شروع کر دتو۔

نکا درزی نے پٹو لہیو اور مکھیاں نا مارن پے گیو تے نا ہی اس نے بُن دیکھیو تے میز اپر ست مکھیں موہی وی پہیں تھیں۔نکودرزی ڈاہڈو حیران ہویو، اک ہی سٹ مانہ ست مر گیئن۔ہون تے ہوں گراں مانہ ساراں لوکاں نا اپنا اس کارنامہ کو دسوں کو، تے سوئی لے کے فر کوٹی سیڑھنی شروع کر دتی۔فر اس نے پٹا اوپر بڑا بڑا حرفاں مانہ یہ الفاظ سیڑہیا۔

،اک ہی سٹ مانہ ست،

نکو درزی دل ہی دل مانہ اپنا اس کارنامہ پر بڑو خوش ہویو۔ فر نکا درزی نے سوچیو یو گراں تے مچ نکو ہے مرا استطے،اس کارنامہ کو پتو پورا دیس نا ہون چاہیے۔ یو گراں مرا جیا بہادر استے نکو ہوں سارا دیس مانہ چلوں ۔

نکو درزی نویں مہم اسطے تیار ہو گیو۔ اس نے اپنا اکن چنتا مانہ پرانریں کھلاڑی کو ٹکرو گلیو تے دوجا چنتا مانہ روٹی تے پرندو بہی نال چا لہیو، پٹو ہتھ مانہ پکڑھیو چل پیوتے گراں چھوڑ دتو۔

نکا درزی کی دیو نال ملاقات۔

گراں چھوڑوں کولوں بعد بہلاں ہی نکا درزی کی اک بڑا دیو نال ملاقات ہو گئی جہڑو اک پڑھی اپر بیٹھو وی تھو۔

دیو نا ہیر کے درزی نے کہیوبڑھو سونڑوں دیہاڑو ہے اج، تم منا اس دیس کا نی لگتا کدے باہر کا ہیں۔ہیر ہوں دیس نا چلوں توں مرا نال چلنو پسند کرے کو۔

دیو نےنکا درزی نا دیکھ کےکہیو، توں نکو جیو سادو آدمی۔

نکا درزی نے اپنا پٹا در اشارو کیوجس پر لکھیو وی تھو،

۔اک ہی سٹ مانہ ست۔

دیو نے عبارت پڑھی اور دل مانہ سوچیو اس نے تے ست آدمی مارہیا ہیں یو ،یو نکو جہیو ادمی اتنو پہولو وی نی، ۔

دیو نے اک بٹو چاہیو اور کہیو ہیر ہوں اس بٹا بچوں پانڑیں کڈ سکوں، جہد دیو نے بٹا نا دبایو تے اس بچوں پانڑیں نکل ایو۔

نکو درزی ہسیو تے کہیومنا ہیر، اس نے چنتا بچوں پرانڑیں کھلاڑی کو ٹکڑو کہڈیوتے جہد اس نا دبایو تے اس بچوں جوس نکلیو، فر اس نے کہیو یو مچ اچھو ہے میرو خیال ہے۔دیو ہیر کے حیران رہ گیو، فر دیو نے اک بٹو چاہیو اور افراں اچھال چھوڑیو، جہڑو جا کے دور پڑھی اپر لگیو، تے درزی نا کہیو توں یو کر سکے۔

درزی نے جواب دتو، یو بٹو مڑ کے تلے ا سکے پر ہوں جہڑی چیزافراں سٹوں کو واہ مڑ کےبتلے نی آ سکتی، اس نے چنتا بچوں پرندو کڈھیو اور تاول نال ہوا مانہ اچھال چھوڑہیوجہڑو اسمان در اوڈھ گیو تے تلے مڑ کے نی آیو۔

تیں اچھو سٹیو ہے رے، دیو نے کہیو، پر کے توں چیزاں نا لے جا سکے اور اپنا نال بن مانہ لے گیو، دیو نے کہیو ہواں ہیر اک بڑو بوٹو، توں اس نا لےچلوں مانہ میری مدد کر سکے، نکا درزی نے کہیو یو تے مچ ہی اسان ہے، فر دیو نا کہیو اس طراں کر توں اسکا تنا نا چاہ تے ہوں اسکی ڈاہلیاں نا چاہوں کو کیونکہ وے مچ لمبی ہیں۔

دیو نے بوٹا کا تنا نا اپنڑیں کنڈ اپر چاھیو تے نکو درزی پچھے کھہلو وی تھو، بہلو بہلو بوٹا کی داہلیاں اپر چھال مار کے چڑھ گیو۔

سادو دیو پورا بوٹا نا تے نال درزی نا بہی چاہ کے لایو۔

اخیر دیو تنگ ہو گیو، اس نے بوٹا نا زمی پر سٹ دتو، نکو درزی بہلو بہلو ڈاہلیاں اپروں کُدھ کے تلے آ گیو، اور دیو نا کہیو، ۔

توں اتنو بڑو جاندار اور بوٹو نی چاھ سکتو، دیو نے کہیو توں زور اور اور چھراخو ہے کیوں نی میرا نال رہتو۔

بچاں کی انگریزی کہانی کو گوجری ترجمعو۔

محمد بشیر کھٹانہ